Update: begonnen met schrijven – sabbatical

Het is inmiddels al zo’n 5 jaar geleden dat ik mijn laatste blog postte op deze website. Het idee van die korte berichten was dat ik een groot project, waar ik maar weinig tijd voor, had langzaam maar zeker verder kon brengen.

Dat de blogs zijn gestopt betekent gelukkig niet dat het onderzoek ook stil is komen liggen. Ik ben inmiddels een eind op weg met het onderzoek en het schrijfproces.

De komende maanden verwacht ik een grote sprong te maken. Door de steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten, Prins Bernhard Cultuurfonds en het Mondriaan Fonds (en de ruimte die ik van mijn werkgever heb gekregen) kan ik me vanaf 1 april 2022 tijdelijk fulltime richten op het afronden van mijn onderzoek en het schrijven van dit boek. Zodra ik meer weet over de verschijningsdatum laat ik dat uiteraard weten. Ik kijk enorm uit naar mijn sabbatical! Ik zal in de tussentijd geen blogs schrijven maar me volledig richten op het boek zelf.

Op zoek naar mijn familiegeschiedenis

Mijn vader, die in 2013 is overleden, was Duitser. Mijn moeder, die nog leeft, is Nederlandse. Als kind in dit Duits-Nederlandse gezin raakte ik al tijdens mijn schooltijd gefascineerd door de oorlog. Ik praatte er veel over met mijn ouders en ook met mijn Duitse oom en tantes die oud genoeg waren om zich die tijd nog te herinneren.

Toen ik dertien was hoorde ik voor het eerst iets over het oorlogsverleden van Luise. Toen mijn tante Rosi een week op mij en mijn broertje paste, vertelde ze mij tijdens de afwas dat ‘tante Luise’, een bejaarde tante van mijn vader, ooit getrouwd was geweest met de Duitse generaal Alfred Jodl. Rosi legde uit dat dit een van Hitlers meest loyale generaals was geweest en dat Jodl in 1946 tijdens het proces van Neurenberg ter dood was veroordeeld wegens zijn betrokkenheid bij de Duitse oorlogsmisdaden. Luise had hem leren kennen toen zij als secretaresse werkte voor het hoofdkwartier van het Duitse leger. Ze werd eerst zijn minnares en later zijn vrouw. Ze maakte het proces van Neurenberg van dichtbij mee en ze werkte als secretaresse voor de advocaten van haar man, tot hij werd veroordeeld en opgehangen.

Later hoorde ik ook het verhaal van Tini: Luises jongere zus. Ook zij werd partijlid en werkte net als haar zus als secretaresse voor het Duitse leger, maar verloor eind jaren dertig haar geloof in de NSDAP. Zij kreeg een liefdesrelatie met de half-Joodse arts ‘Much’, die in 1943 stierf nadat hij door de SS als Jood werd ‘ontmaskerd’. Ook raakte Tini bevriend met één van de samenzweerders tegen Hitler, Albrecht Haushofer, en verzorgde zij in mei en juni 1945 als verpleegster Joden uit Auschwitz in een hospitaal in het skioord Garmisch.

De ontdekking van Luises huwelijk met Jodl kwam als een grote shock. Ik was verbijsterd dat mijn ouders me er nooit iets over hadden verteld. Dat ze met dit verhaal wilden wachten tot ik wat ouder was, begrijp ik inmiddels wel. Maar ondertussen ben ik me steeds meer gaan afvragen wat mijn Duitse familie, en daarmee ik zelf, eigenlijk met de oorlog en het nazisme te maken hebben. Het liet me nooit meer helemaal los. Ik ben historicus geworden en houd me al jaren met de oorlog en de nasleep daarvan bezig. Maar nog steeds vraag ik me af hoe nazistisch mijn eigen familie was, hoe ze dachten over Joden en wat ze wisten ze over de Holocaust.

Over de Nazitijd gaan in onze familie veel verhalen rond. Sommige daarvan zijn zeker waar, andere lijken me onwaarschijnlijk. In elk geval intrigeren ze me steeds meer en heb ik besloten er nu verder in te duiken. Met hulp van een flinke verzameling brieven, dagboeken en memoires – aangevuld met interviews en archiefonderzoek, hoop ik meer te weten komen over de geschiedenis van mijn familie. Ik wil de herinneringen ontrafelen en laten zien welke sporen het naziverleden in mijn familie heeft achtergelaten. Hoe zag hun leven in het Derde Rijk er uit en hoe gingen zij na de oorlog om met pijnlijke gebeurtenissen? Wat werd herinnerd, wat verdrongen en hoe waar of waarschijnlijk zijn hun verhalen eigenlijk?

Op dit blog zal ik met enige regelmaat korte stukjes schrijven over mijn zoektocht naar mijn familieverleden. Aan de hand van brieven, foto’s en andere vondsten verzamel ik verhalen en orden ik gedachten, voor wat uiteindelijk een boek zal worden.